Die ontvouing van die Afrikaanse woordeskat

Neëntiende-eeuse Afrikaans-Hollands, oftewel Afrikaans, verteenwoordig 'n fasinerende stadium van die ontwikkeling van dié se woordeskat. Volgende woorde is almal deur my opgeteken in die een of ander ou Kaapse stukkie verbrokkelende Hollands. Sommige van hulle word nog vandag gebruik, sommige nie. Indien geagte Leser enige iets omtrent hulle mee te deel het, sal ek de dankie in wees.

aanpresenteer ‘aanbied’
aks ‘agste; ietwat’ ‘haaks’
aksionawel 'strafbaar'
betjols, betjorries, betjoings 'uit orde, beteuterd'
beginsel 'begin'
dalkies/dalkers 'dalk'
dè/dê 'daar's hy!'
eider/eimand/eits variante wat glo aangetref kan word
ens 'hou van'
fieterjasies 'tierlantyntjies'
flus(sies) 'netnou'
gevreet 'gesig'
genieps(ig) 'afknouerig'
haar 'regs'
hul soos in "hul is..."
jilletjie 'grappie'
kaduks 'kapot'
konseus/konsuis teenoor kwansuis
liefêr 'geneig wees'
maskie 'almaskie'
moveer ‘lastig val, pla’
nôi teenoor nooi
norring ‘enorm’
oes ‘sleg’
olik ‘dom; siek’
poena 'outydse geweer', 'bok sonder horings'
poespas 'in die war'
rabbedoe 'wildebras'
rapat 'vinnig'
serp 'kledingstuk'
strawasie 'afmattende werk'
tjalie 'sjaal'
twak 'tabak'
verfoes 'verniel'
vergange 'onlangs'
werskaf 'verrig'

J. du P. Scholtz was een van die gesaghebbendste voorstaanders van ’n historiese woordeboek van Afrikaans, dog laat hy hom só uit: “Die tyd het nog nie gekom dat ons ’n woordeboek van Afrikaanse op historiese grondslag kan aanpak nie. Daar sal nog enorm baie materiaal versamel en voorstudies geskrywe moet word” (Afrikaans-Hollands in die Agtiende Eeu, 1972:107). Scholtz het gelyk waar hy sê dat nog enorm baie materiaal en studies versamel moet word - ingeval ons ’n eg omvattende historiese woordeboek sou wou skryf, vermoedelik iets soos die Woordenboek der Nederlandse Taal. Dit lyk my nie baie realisties nie. Daar bestaan nòg die kapitaal nòg die belangstelling om so ’n reusagtige projek in die lewe te roep. Dit sou ’n geweldige jammerte wees as dit ons enigste keuse was. Gelukkig is dit nie. Daar is maar ’n ander gestalt wat so ’n woordeboek darem kon aanneem, naamlik as ons net gaan kyk vir die Dictionnaire Historique du Français Québécois, 1998, St. Pierre, Les Presses de l’Université Laval. Heel omvattend van die hele Québécoise woordvoorraad is hy gladnie, dog hy is ’n uiters deeglike studie van die ruim duisende woorde wat daarin wel opgeneem is. Esteties besien is die bladplan/ontwerp baie tevredestellend, wat dan te sê van die noukeurige studies van amper al die woorde.

Ek sit hier 'n ietsie by, ’n nog onuitgegewe woordstudie wat m.i. korrek is. Dis gebaseer op die look van die Québécoise woordeboek. Caveat - Die uitspraak van aanpresenteer is verkeerd, omdat ek nie oor 'n sjwa vir my macintosh beskik nie, en dus moes ek die finale sillabe as [i] weergee en nie [i + sjwa] nie.